खूप वर्षांपूर्वीची गोष्ट आहे. मगध देशातील एका गावाची अवस्था फारच बिकट झाली होती. चोरी, दरोडे, लाचखोरी आणि अस्वच्छता यामुळे गावाची कीर्ती पंचक्रोशीत बदनाम झाली होती. गावातील अधिकारीही भ्रष्ट होता. गुन्हेगारांकडून लाच घेऊन तो त्यांना शिक्षा होऊ देत नसे. त्यामुळे लोक निर्धास्तपणे गुन्हे करत होते, आणि गावाचा ऱ्हास होत चालला होता.
याच गावात माघ नावाचा एक तरुण राहात होता. त्याला ही परिस्थिती बदलायची होती. त्याने सर्वप्रथम एकटा गावाची स्वच्छता करायला सुरुवात केली. गावभर कचरा साफ केला, गल्लीबोळ झाडले, आणि गाव सुशोभित करण्यासाठी झाडे लावली. त्याच्या चिकाटीने प्रभावित होऊन काही तरुण त्याच्या मदतीला आले. हळूहळू संपूर्ण तरुणवर्ग त्याच्यासोबत आला. गावाचा कायापालट होत गेला. चकाचक रस्ते, हिरवीगार झाडे, स्वच्छ पाण्याचे तलाव यामुळे गाव पुन्हा फुलू लागले. पण सर्वात मोठा बदल म्हणजे लोकांनी गुन्हेगारी सोडून प्रामाणिक जीवन स्वीकारले.
हे पाहून गावाचा भ्रष्ट अधिकारी अस्वस्थ झाला. त्याची अवैध कमाई बंद झाली होती. माघला हटवायचे त्याने ठरवले. तो थेट राजाकडे गेला आणि खोटी तक्रार केली—
“महाराज, गावात अराजक माजले आहे! माघ नावाच्या धूर्त माणसाने तरुणांना आपल्या मागे लावले आहे. हत्यारे घेऊन ते गावभर हिंडतात, दहशत माजवतात. लोकांना लुटतात, मारझोड करतात. लवकर कारवाई झाली नाही तर तुमच्या राज्यालाही धोका होऊ शकतो!”
राजा संतापला. त्याने माघ आणि त्याच्या साथीदारांना पकडून त्यांना हत्तीच्या पायाखाली देण्याचा हुकूम दिला.
पण आश्चर्य!
जसेच माघ आणि त्याचे साथीदार हत्तीसमोर उभे राहिले, हत्तीने त्यांच्यावर पाय ठेवण्याऐवजी मागे हटत लांब जाऊन उभा राहिला. हे पाहून दरबारात खसखस पिकली. राजालाही आश्चर्य वाटले.
“यांना दरबारात हजर करा!” त्याने आज्ञा दिली.
माघ आणि त्याचे साथीदार राजासमोर उभे राहिले. राजा थोडा संभ्रमात होता. तो माघला विचारू लागला—
“हत्ती तुम्हाला का घाबरला? तुम्ही काही जादूटोणा करता का? मंत्र-तंत्र काय शिकलेत?”
माघ शांतपणे म्हणाला—
“होय महाराज, आम्ही एक मंत्र जाणतो. पण तो जादूचा नाही. आम्ही अहिंसेचा मंत्र जाणतो. कुणालाही त्रास न देण्याचा मंत्र जाणतो. आम्ही रस्ते बनवतो, तलाव खोदतो, लोकांना मदत करतो. प्रेमाने आणि सत्याने वागतो. हीच आमची खरी शक्ती.”
राजा काहीसे गोंधळला.
“पण आम्हाला सांगण्यात आले आहे की तुम्ही लोकांना लुटता, हिंसाचार करता!”
माघ हसत म्हणाला—
“महाराज, तुम्ही फक्त ऐकले आहे, पण प्रत्यक्ष सत्य तपासले नाही.”
राजा गंभीर झाला. तो अधिक चौकशी करू लागला. तेव्हा त्याला समजले की खरे गुन्हेगार तर तो अधिकारी आणि त्याचे साथीदार होते! संतप्त होऊन राजाने त्या अधिकार्‍याला कठोर शिक्षा दिली.
त्याने माघ आणि त्याच्या साथीदारांकडे पाहून सांगितले—
“जा, आता गावाची जबाबदारी तुमच्या हाती आहे!”
राजाने आनंदाने त्यांना एक हत्तीही भेट म्हणून दिला. गावाने पुन्हा एकदा सत्य, प्रामाणिकपणा आणि परिश्रमाच्या मार्गाने विकासाचा नवा अध्याय सुरू केला.