आपल्या भारतभूमीवर असे कित्येक निसर्गरम्य गार्डन, बाग-विहार आहेत, जे केवळ फुलांनी नव्हे, तर सौंदर्य, इतिहास, स्थापत्यशैली आणि संस्कृतीच्या सुगंधाने दरवळलेले आहेत. या बागांत पाऊल ठेवताच मन एका वेगळ्याच जगात प्रवेश करते – जणू रंग, गंध, आणि शांतीचा एक सुरेल संगम! चला तर, अशाच काही अद्वितीय बागांच्या रम्य प्रवासात आपण निघूया…
हेदेखील वाचा: Amazing: छोंजिन अंगमो : मनाच्या डोळ्यांनी एव्हरेस्ट सर करणारी पहिली दृष्टिहीन महिला
मुघल गार्डन, श्रीनगर – स्वर्गाची प्रचीती:
काश्मीर – ज्याला पृथ्वीवरचं स्वर्ग म्हणतात, त्याच पवित्र भूमीवर १७व्या शतकात मुघल सम्राट जहांगीर यांनी या भव्य गार्डनची निर्मिती केली. शालीमार बाग, चश्म-ए-शाही, निशात बाग अशा नयनरम्य बागांनी सजलेला हा गार्डन परिसर म्हणजे फारसी आणि मुघल शैलीचा एक अनुपम नमुना आहे. शालीमार बाग या भागातील सर्वांत विशाल आणि प्रतिष्ठित बाग असून, त्यात चार टप्प्यांमध्ये सजलेले लॉन्स आहेत. यातील सर्वोच्च टप्पा केवळ मुघल सम्राट आणि त्यांच्या राण्यांसाठी आरक्षित होता – किती राजेशाही आणि देखणं दृश्य! निशात बाग हे या भागातील दुसरे प्रसिद्ध उद्यान असून, डल सरोवराच्या किनाऱ्यावर वसलेलं आहे. एका बाजूस तलाव, तर दुसरीकडे उभ्या हिमालयाच्या शुभ्र शिखरांचे दर्शन – निसर्ग आणि इतिहास यांचा समरस मिलाफ!
बॉटॅनिकल गार्डन, कोलकाता – विज्ञान आणि वनस्पतींचं गूढ रेखाटन:
सन १७८७ मध्ये रॉबर्ट किड यांनी कोलकात्यात ही भव्य वनस्पती बाग स्थापन केली. १०९ हेक्टर क्षेत्रावर पसरलेल्या या गार्डनचं व्यवस्थापन ‘बॉटॅनिकल सर्व्हे ऑफ इंडिया’कडे आहे. या बागेतील खास वैशिष्ट्य म्हणजे जगातील सर्वांत मोठा वटवृक्ष – ज्याची फांदींची छाया तब्बल ३३० मीटरांहून अधिक पसरलेली आहे. एखादं जिवंत वास्तुप्रमाणे हा वटवृक्ष अनुभवायला मिळतो.
रॉक गार्डन, चंदीगड – कलेच्या कवचातून निसर्गसृजन:
टाकाऊ कचऱ्यांतूनही सौंदर्य निर्माण होऊ शकतं, हे जर कुठं पाहायचं असेल, तर ते चंदीगडच्या या रॉक गार्डनमध्ये. नेकचंद सैनी या कलाकाराच्या कल्पकतेतून जन्मलेली ही बाग म्हणजे पुनर्वापर आणि सृजन यांचा आदर्श मिलाफ. तुटलेली भांडी, फुटलेल्या बांगड्या, मोडकळीस आलेल्या टाइल्स – या सर्वांचं रुपांतर इथं सुंदर कलाकृतींत झालेलं आहे. ही बाग म्हणजे एक संकल्पना – पर्यावरण-जाणीव असलेली, आणि कलात्मकतेने सजलेली अशी आहे!
वृंदावन गार्डन, मैसूर – दिव्यतेचा झरता झरा:
कावेरी नदीवर वसलेला कृष्णराज सागर धरणाजवळची ही बाग, मैसूरपासून २० किमी अंतरावर आहे. मुगल स्थापत्य आणि आधुनिक बागकाम तंत्र यांचं सुंदर मिश्रण असलेली ही बाग एकाचवेळी लाखो पर्यटकांना सामावून घेऊ शकते.
रात्र होताच या बागेतील संगीतमय फवारे प्रकाशात न्हालेल्या स्वप्नवत वातावरणात बदलतात – प्रत्येक थेंब गाणं गातो, आणि प्रत्येक फुलात प्रकाश नाचतो!
बॉटॅनिकल गार्डन, ऊटी – शाश्वत सौंदर्याचा श्वास:
१८४८ मध्ये स्थापन झालेली ऊटीची ही बाग म्हणजे जणू वनस्पतींचं विश्वकोशच! २२ हेक्टरमध्ये पसरलेल्या या बागेत ६५० हून अधिक प्रकारच्या वनस्पती आणि झाडं आढळतात. येथील २० लाख वर्षांचा झाडाचा जीवाश्म हा इतिहासाच्या पानांतून आपल्यासमोर साक्षात उभा राहतो. जगभरातील २००० हून अधिक विदेशी वनस्पतींच्या प्रजाती येथे फुलतात. मे महिन्यात साजरा होणारा ‘समर फेस्टिव्हल’ आणि फुलांचा शो – यामुळे ही बाग निसर्गप्रेमींसाठी पर्वणीच ठरते.
हँगिंग गार्डन, मुंबई – सूर्यासोबत निसर्गालिंगन:
मुंबईच्या मालाबार हिल भागात वसलेली ही टेरेस गार्डन, १८८१ साली उल्हास घाटकोपर यांनी उभारली होती. ‘फिरोजशाह मेहता गार्डन’ या नावानेही ओळखली जाणारी ही बाग कमला नेहरू पार्कच्या शेजारी आहे. या बागेतील ‘ओल्ड लेडी शू’ ही कलाकृती विशेष प्रसिद्ध असून, संध्याकाळी येथे बसून अरबी समुद्रावरील सूर्यास्त पाहणं म्हणजे एक अलौकिक अनुभव आहे. सागर, सूर्य आणि शांती यांचं हे त्रिवेणी संगमाचं दृश्य पर्यटकांच्या मनात कायमचं कोरलं जातं.
या बागा म्हणजे केवळ पर्यटनस्थळे नव्हेत, तर त्या आपल्या संस्कृतीची, इतिहासाची, सौंदर्यदृष्टीची आणि पर्यावरणजाणिवेची सजीव साक्ष आहेत. फुलांच्या रंगांनी सजलेली, पाण्याच्या प्रवाहांनी झरझरत वाजणारी आणि इतिहासाच्या गंधाने भारलेली ही बागं म्हणजे भारताच्या आत्म्याचा गंधभूत आविष्कार आहेत!
-मच्छिंद्र ऐनापुरे, जत जि. सांगली